του Γιάννη Κουτσοκώστα
Αρχικά η λέξη βλάχος δήλωνε τον λατινόφωνο, δηλ. αυτόν που μιλούσε τη λατινική γλώσσα, αργότερα πήρε τη σημασία νομαδοκτηνοτρόφος. Η σημασία αυτή της λέξης βλάχος επεκράτησε πριν από τον 10ο π.χ. αιώνα και έτσι εμφανίζεται και στο έργο της Άννας της Κομνηνής. Από τότε ονομάζονταν βλάχοι οι εκλατινισμένοι πληθυσμοί των Βαλκανίων. Αξίζει να σημειωθεί ότι και στους Ρωμαϊκούς χρόνους, βλάχους επονόμαζαν τους λατινόφωνους υπηκόους της Αυτοκρατορίας ανεξαρτήτου καταγωγής.
Ο όρος αυτός σήμερα σώζεται στους Ουαλλούς του Ηνωμένου Βασιλείου και στους Βαλώνους του Βελγίου, στους Βλάχους της Ρουμανίας και της Ελληνικής Χερσονήσου. Οι βλαχόφωνοι Έλληνες κατοικούν σε μεγάλη έκταση στα βουνά της βορειοδυτικής Ελλάδος και είναι περισσότερο νομαδοκτηνοτρόφοι. Το καλοκαίρι στα βουνά, το χειμώνα στα χειμαδιά, στους κάμπους. Κατά πόσο οι βλάχοι εγκατασταθήκανε και στο χωριό μας και ευρύτερα στη περιοχή μας είναι ένα θέμα που χρήζει προσεκτικής ιστορικής αναδίφησης.
Πριν από την επανάσταση του 1821 ο γνωστός Γάλλος περιηγητής Φρ. Πουκεβίλ είχε επισκεφθεί την Ελλάδα. Στο έργο του «ταξίδι στην Ελλάδα» χαρακτηρίζει αόριστα τα χωριά της Υπάτης Βλαχοχώρια. Σ’ αυτά συμπεριλαμβάνονται και πολλά καμποχώρια. Δεν κάνει λόγο που βρίσκονται οι βλάχοι. Η μαρτυρία αυτή δεν είναι αρκετή για να επιβεβαιώσει τη βλάχικη παρουσία στην ευρύτερη περιοχή μας και ειδικά στο χωριό μας. Επιβάλλεται να αναζητήσουμε στοιχεία πολιτιστικά και γλωσσικά που να δηλώνουν την παρουσία των νομαδοκτηνοτρόφων στην περιοχή μας.
Πολιτιστικά: Η κύρια απασχόληση των κατοίκων του χωριού μας και της ευρύτερης περιοχής ήταν η γεωργία και η κτηνοτροφία. Οι προβατοτρόφοι και αγελαδοτρόφοι το καλοκαίρι πήγαιναν τα ζωντανά για βοσκή στα βουνά, χωρίς να ξεσπιτώνεται όλη η οικογένεια, που έμενε πάντα στο χωριό. Ενώ οι βλάχοι είχαν αποκλειστικό επάγγελμα την κτηνοτροφία και η μετακίνησή τους από περιοχή σε περιοχή ανάλογα με τις εποχές ήταν δεδομένη. Τρόποι ζωής, ήθη, έθιμα, παραδόσεις βλάχικης προέλευσης σήμερα δεν καταγράφονται.
Γλωσσικά: Λέξεις βλάχικες βρίσκουμε αρκετές που χρησιμοποιούνται και σήμερα. Τέτοιες είναι:
Τσιούμα- κορφούλα, εξόγκωμα – από το cjiuma
Φλέτουρας – πεταλούδα – από το flitar
Τσαπουρνιά – αγριοαπιδέα – από το tsapurnu
Βαβά – γιαγιά – από το baba
Επώνυμα με βλάχικα ονόματα στο χωριό μας δεν υπάρχουν, ούτε μαρτυρίες χωριανών μας για βλάχικες ρίζες. Υπάρχουν τοπωνύμια, όπως Τσούμα και Τσουμάρ Αλώνι (στο αλώνι στο τσουμάρι) καθώς και το τοπωνύμιο «Βλάχικο» στα Πουγκάκια. Οι ανωτέρω λέξεις δε χρησιμοποιούνται μόνο στην περιοχή μας, βρίσκονται και σε άλλα ιδιώματα γειτονικών περιοχών και μάλιστα έχουν περάσει στη νεοελληνική γλώσσα και χρησιμοποιούνται σ’ όλη την Ελλάδα. Επομένως δε μπορούν να θεωρηθούν αποδεικτικά στοιχεία παρουσίας των βλάχων στο χωριό μας. Εικάζεται ότι τα ελάχιστα κοινά πολιτιστικά και γλωσσικά στοιχεία γηγενών Ελλήνων και Βλάχων οφείλονται στη μακραίωνη γειτνίαση και συνύπαρξη και στην καταλυτική επίδραση των γηγενών Ελλήνων προς τους Βλάχους.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
Περιοδικό Νεοχωρίτικα. Έκδοση του Συλλόγου Νεοχωριτών Υπάτης «Η ΟΙΤΗ» 2012.
