ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΓΑΙΩΝ - ΤΣΙΦΛΙΚΙΑ
Στο Οθωμανικό κράτος υπήρχαν τρεις κατηγορίες γαιών:
v Ιδιωτικές
v Βακούφικες
v Δημόσιες
Οι ιδιωτικές γαίες (Μούλκια), μετά την κατάκτηση μιας χώρας εκχωρούνταν από το Σουλτάνο σε μουσουλμάνους ή σε χριστιανούς που είχαν υποταχθεί χωρίς αντίσταση ή μετά από συνθηκολόγηση. Οι ιδιωτικές αυτές γαίες ήσαν μικρές ιδιοκτησίες και ο κάτοχός τους είχε το δικαίωμα να τις πουλήσει, να τις δωρίσει, να τις αφήσει σε κληρονόμους ή να τις αφιερώσει ως βακούφια. Επίσης παραχωρούσαν εκτάσεις σε χριστιανούς, ιδίως βοσκότοπους, για την προσφορά υπηρεσιών τους προς τους Τούρκους.
Στηριζόμενος στην παράδοση των πατέρων μας καταγράφω το εξής γεγονός. Ο πατέρας του Στιουμήτσιου (Δημητρίου Δερνίκα) διευκόλυνε τη μεταφορά στρατιωτικού υλικού (κανόνι), των Τούρκων από Ράχες Τυμφρηστού προς Καρπενήσι και έλαβε ως αντάλλαγμα βοσκότοπο πολλών στρεμμάτων στην οροσειρά της Οξυάς.
Με την εξασθένιση της κεντρικής εξουσίας άτομα που ήσαν ισχυροί τοπικοί παράγοντες, πετύχαιναν με πιέσεις και εκβιασμούς να αγοράζουν μικρές, μεσαίες και μεγάλες ακόμη ιδιοκτησίες σε χαμηλές τιμές. Έτσι προέκυψαν μεγάλες εκτεταμένες ιδιωτικές γαίες , τα τσιφλίκια.
Η σύσταση όμως τέτοιου είδους τσιφλικιών μετά την απελευθέρωση δεν ρυθμίστηκε νομικά. Έγινε όμως ανεκτή από το ελεύθερο Ελληνικό κράτος. Έτσι βρέθηκαν σε πολλές περιοχές του κράτους (Πελοπόννησο-Ρούμελη, Θεσσαλία- Ήπειρο-Μακεδονία), χριστιανοί με σημαντική οικονομική δύναμη, με ιδιωτικές γαίες, τα τσιφλίκια. Στην περιοχή μας ήταν γνωστό το τσιφλίκι του Γαρδίκη. Επίσης ο Σουλτάνος εκχωρούσε σε εκπροσώπους του Στρατιωτικούς (Σπαχήδες –καβαλαραίους) και του γραφειοκρατικού μηχανισμού (Βεζίρηδες –Πασάδες ), την ισόβια επικαρπία και τη δυνατότητα στους γιούς τους να κληρονομήσουν το τιμάριο. Διατηρούσε όμως το δικαίωμα ανάκλησης σε περίπτωση που δεν ανταποκρίνονταν προς τις υποχρεώσεις τους. Το στρατιωτικό τιμαριωτικό σύστημα άρχισε να παρακμάζει από τότε που τα δυο επίλεκτα στρατιωτικά σώματα, το ιππικό (Σπαχήδες) και οι γενίτσαροι δημιούργησαν μεγάλα προβλήματα στην κεντρική εξουσία.
Τα Βακούφια ήσαν τα παραχωρημένα από ιδιώτες Έλληνες ή Τούρκους κτήματα σε Ναούς, Μοναστήρια ή σε κοινωφελή ιδρύματα προκειμένου να χρησιμοποιηθούν για κοινωφελείς σκοπούς.
Το Μοναστήρι της Ρούστιανης είχε πολλά κτήματα βακούφια που έφταναν μέχρι τον Άγιο Ιωάννη Λευκάδας. Ο Σουλτάνος , ως κυρίαρχος, είχε την ψιλή κυριότητα της γης της επικρατείας του και με την ιδιότητα αυτή είχε το δικαίωμα συμμετοχής σε οποιαδήποτε παραγωγή, αγροτική ή κτηνοτροφική, σε οποιαδήποτε δοσοληψία από την αγορά και διακίνηση αγαθών, σε οποιαδήποτε οικονομική δραστηριότητα. Οι δε καλλιεργητές ήσαν νομείς μιας γης που ανήκε στο Σουλτάνο.
