ΤΟΠΩΝΥΜΙΑ ΚΑΝΑΛΙΩΝ

ΤΟΠΩΝΥΜΙΑ ΚΑΝΑΛΙΩΝ

γράφει ο Γιάννης Κουτσοκώστας 

Τα Κανάλια είναι μια παραρουστιανίτικη περιοχή από τα Δρέματα (δύο ρέματα) Πουγκακιώτικο και Παλαιοχωριάτικο μέχρι το Πουρί καταλαμβάνοντας εδαφικό χώρο 10 τ.χ. περίπου. Σύμφωνα με τα στοιχεία που αναζητήθηκαν από τη «Σύγχρονη Γεωγραφία της Ελλάδος» έκδοσης ΑΤΛΑΣ στη δεκαετία του ’60 υπήρχαν στα Κανάλια τέσσερις οικισμοί εμφανίζοντες την παρακάτω εικόνα:

Αν και μικρό το χωριό μας, τα Κανάλια, δεν παύει να έχει τη δική του ιστορία που για πολλούς είναι άγνωστη. Φυσικά κανένας ιστορικός ερευνητής δεν έχει καταγράψει σπουδαία ιστορικά γεγονότα διαδραματισθέντα στην περιοχή μας, ούτε πάλι κάποιος αξιοποίησε την παράδοση του τόπου μας ώστε να έχουμε  μια πραγματική εικόνα της ζωής των προγόνων μας κατά το παρελθόν. Σιωπηλοί όμως μάρτυρες αυτής της ιστορίας είναι τα τοπωνύμια, γεωγραφικά ονόματα των τόπων μας. Σε έκταση 10 τ.χ περίπου του χωριού μας βρίσκονται πάνω από 100 τοπωνύμια.

Πριν από αρκετά χρόνια έκανα μια νοερή περιήγηση στον εδαφικό χώρο του χωριού μας με συνοδοιπόρους τους:

αείμνηστο αγροφύλακα του χωριού μας Γεώργιο Δημ. Πιλάτο, Ελένη  Κ. Χριστοπούλου, Ελένη Π. Δερνίκα

τους οποίους ευχαριστώ θερμά και κατέγραψα τα τοπωνύμια όπως κατωτέρω παρατίθενται:

Εάν προσπαθήσουμε να αποκρυπτογραφήσουμε την ιστορία που κουβαλάνε αυτά τα τοπωνύμια τόσα χρόνια θα ξετυλιχτεί μπροστά μας σαν κουβάρι η ιστορία του τόπου μας.

Βεβαίως δεν είναι η ενδεδειγμένη ιστορική μεθοδολογική προσέγγιση των ιστορικών συμβάντων. Παρ’ όλα αυτά η ιστορία που καταγράφεται γι αυτόν τον τόπο δεν απέχει πολύ από την πραγματικότητα. Σ’ αυτό συνηγορεί και η διασωθείσα για τον τόπο μας παράδοση. Κρίνεται σκόπιμο τα τοπωνύμια να κατηγοριοποιηθούν  για πληρέστερη μελέτη και κατανόηση. Έτσι διακρίνουμε:

1. Τοπωνύμια με ιστορική σημασία(Αφεντικά-Κανάλια, Ρουμιάτικα, Πίτζι, Ντελή, Κρυφό, Καραουλάκι, κ.α)
2. Τοπωνύμια που έχουν σχέση με την ιδιομορφία του εδάφους. (Τσουγκρί, Τσούμαρ’ αλώνι (Τσουμάρι αλώνι), Λάκκος, Λακκοπούλα, Βαθυλάκκωμα, Βράχος, Τροχάλια, κ.α)
3. Τοπωνύμια σχετικά με τη χλωρίδα του τόπου μας και ιδιαίτερα με τα είδη καλλιεργητικών φυτών. (Βαμβακιά, Βριζούλα, Κριθαράκια, Αμπέλια, Κουτσοπόλακκος, Κεδρόλακκος, Φτελιά, Μηλιά, Ρούδια, κ.α)
4. Τοπωνύμια σχετικά με την πανίδα του τόπου μας. (Λυκάλωνα, Ζυγουρομάντρια, Γιδομάντρια, Παλιομάντρια, Παλιόστανη, Μελισσομάντρια, Στρογγούλα, Αλαταρές, Γιαλαδόσταυλος, κ.α
5. Τοπωνύμια που έχουν σχέση με τον κτήτορα γης. (Τσιακουκέϊκα, Μπουρέϊκα, Γκλαβέϊκα, Σπανέϊκα κ.α)

Τα ιστορικά τοπωνύμια έχουν  σχέση με την ύπαρξη , την εγκατάσταση και επιβίωση των κατοίκων σ’ αυτό το χώρο κατά την περίοδο της σκληρής τουρκικής τυραννίας. Οι πρόγονοί μας αν και  αντιμετώπιζαν αντίξοες καιρικές και εδαφικές συνθήκες με πρωτόγονα μέσα δημιούργησαν οικισμούς και κατόρθωσαν να επιβιώσουν όλα αυτά τα δύσκολα χρόνια.

Οι πρώτες κατοικίες ήταν οι ταράτσες , οι πρώτοι στάβλοι των ζώων ήταν τα πρόχειρα ξύλινα μαντριά και οι πρώτες αποθήκες ζωοτροφών ήταν οι θημωνιές. Με τις σκεπαρνιές μετέτρεψαν το χέρσο και άγονο χώρο σε παραγωγικό.

Ανασκοπώντας σήμερα το γεωργικό χώρο εκείνης της εποχής που ήταν κατά το μεγαλύτερο μέρος πρανές, πλαγιαστό συναντάμε τα πολλά πεζούλια που συγκρατούσαν το χώμα και τους αρμακάδες , μεγάλους σωρούς από πέτρες. Όλες οι εργασίες γίνονταν με τα χέρια και με εργαλεία που επινοούνταν  και επισκευάζονταν από τους ίδιους, όπως ο λοστός (ξύλινος) τα καρότσια, οι καζάκες, οι κουρήτες κ.α

Ο αγώνας αυτός των ραγιάδων ενισχυόταν από δυο μεγάλα ιδανικά που έκρυβαν βαθιά μέσα στο νού τους και την ψυχή τους, την πίστη στον Τριαδικό Θεό και την αγάπη προς την Πατρίδα. Η μεγάλη όμως αυτή δοκιμασία ων προγόνων μας δεν έμεινε χωρίς αντίκρισμα. Η χάρη του Θεού μας τους αποζημίωσε με μια πατρίδα ελεύθερη, μια ελεύθερη Ελλάδα. Εκτός από τα ιστορικά τοπωνύμια, όλα τα άλλα δείχνουν  τις γεωργοκτηνοτροφικές ασχολίες των κατοίκων και το δύσκολο και συνεχή  αγώνα να επιβιώσουν σ’ αυτό τον τόπο που σήμερα έχει εγκαταλειφθεί και ερημώσει. Εάν επιχειρήσει κάποιος σήμερα να κάνει μια πορεία αναζήτησης των τοποθεσιών αυτών θα συναντήσει στο πέρασμά του πολλά εμπόδια, βάτους, αγκάθια, έλλειψη μονοπατιών, εξαφάνιση τοποθεσιών λόγω κατολισθήσεων και γεωλογικών μεταβολών. Το μεγαλύτερο όμως εμπόδιο που στέκεται μπροστά μας σε τέτοια πορεία είναι η λανθάνουσα μνήμη μας. Αυτή τη μνήμη προσπαθούμε να ξυπνήσουμε και να τη διατηρήσουμε ζωντανή. Ζωντανή μνήμη του χωριού μας σημαίνει ζωντανό χωριό.