του Γιάννη Κουτσοκώστα
Οι Καναλιώτες επιβαρύνονταν εκτός από τις οικογενειακές τους δαπάνες και με άλλες για αγαθά και υπηρεσίες που απολάμβαναν. Ήταν δαπάνες ανταποδοτικές που μερικές παρατηρούνται και σήμερα. Ως τέτοιες δαπάνες καταγράφονται οι παρακάτω:
Το νεροφορλίκι. Τα ποτιστικά χωράφια ήταν αρκετά. Η απόδοσή τους εξαρτιόταν όχι μόνο από τις καλλιεργητικές φροντίδες αλλά και από το πότισμα. Για το σκοπό αυτό είχαν κατασκευάσει πολλούς υδραύλακες, κοινώς αυλάκια, για να μεταφέρουν το νερό από τα ποτάμια, τα ρέματα και τα χαντάκια στα χωράφια τους. Για όσο χρόνο χρειαζόταν να ποτίζονται τα χωράφια, έπρεπε κάποιος να καθορίζει τη σειρά με την οποία θα ποτίζονταν, να φροντίζει το αυλάκι και να επιβλέπει στην αλλαγή της σαΐτας του νερού. Όταν το νερό που έφερνε το αυλάκι ήταν αρκετό το χώριζαν σε μέρη, τις σαΐτες, όπως τις έλεγαν. Στο κόψιμο της σαΐτας πολλές φορές δημιουργούνταν και φασαρίες όταν υπήρχαν πλεονεκτικές τάσεις. Έτσι η παρουσία του υδρονομέα ήταν απαραίτητη σε όλη την αρδευτική περίοδο, δηλ. από τον Ιούνιο μέχρι τέλους Σεπτεμβρίου. Για το σκοπό αυτό όλοι οι Καναλιώτες ανάλογα με τα στρέμματα που πότιζαν κατέβαλλαν μισθό στον υδρονομέα, νεροφόρο, που μπορεί να ήταν σε είδος (σιτάρι, καλαμπόκι κ.α.) ή σε χρήμα. Ο μισθός αυτός του νεροφόρου ήταν γνωστός με το όνομα νεροφορλίκι.
Το παπαδικό. Για την τέλεση θρησκευτικών τελετών (θεία λειτουργία, Γάμος, Βάπτισμα, κηδεία κ.α) απαραίτητη είναι η παρουσία του Ιερέα. Για πολλά χρόνια προπολεμικά ο Ιερεύς δεν αμειβόταν από κάποιο οργανισμό (Δημόσιο. Εκκλησία). Έτσι αναλάμβαναν οι κάτοικοι του χωριού να καταβάλλουν μισθό στον παπά του χωριού μας που ήταν γνωστός με το όνομα παπαδικό. Αν λάβουμε υπ’ όψιν την οικονομική δυνατότητα των Καναλιωτών, το παπαδικό δινόταν κυρίως σε είδος (Δημητριακά, λουκάνικα κ.α) και ελάχιστα σε χρήμα. Επειδή τα έσοδα για τον παπά ήσαν πενιχρά από το παπαδικό, ασχολείταν και αυτός παράλληλα με άλλες εργασίες κυρίως γεωργοκτηνοτροφικές. Όμως ο παπάς του χωριού βρισκόταν σε πλεονεκτική θέση έναντι των άλλων χωριανών καθ’ όσον εξασφάλιζε σταρένιο ψωμί, ιδίως από τα πρόσφορα, για όλο το χρόνο, όταν οι άλλοι με δυσκολία έτρωγαν τη μπομπότα.
Το μερτικό του Αγροφύλακα. Οι άνυδρες και ποτιστικές καλλιέργειες είχαν ανάγκη από φύλαξη από ζώα και ανθρώπους. Έπρεπε ένα άγρυπνο μάτι να παρακολουθεί νυχθημερόν τα ζώα και τα σπαρτά και να επεμβαίνει σε κάθε περίπτωση παραβίασης του αγροτικού ασύλου. Για το σκοπό αυτό όριζαν από κοινού οι κάτοικοι του χωριού έναν συνάνθρωπό τους για ορισμένο χρόνο να εκτελεί τα ως άνω καθήκοντα. Είναι ο γνωστός σε όλους μας Αγροφύλακας. Για τις υπηρεσίες του έπρεπε να αμειφθεί. Κάθε ένας φρόντιζε να δίνει το μερτικό του Αγροφύλακα σε είδος ή χρήματα. Επειδή στο παρελθόν υπήρξαν πολλές αγροτικές διαφορές μεταξύ των συγχωριανών μας, άλλες με τη μεσολάβηση του Αγροφύλακα είχαν αίσιο τέλος και άλλες κατέληγαν στις αίθουσες των δικαστηρίων που τις πλήρωναν ακριβά σε χρήμα και σε ψυχρότητα των σχέσεων.
Το ποδοκόπι. Τα Κανάλια ήταν κατ' εξοχή αγροκτηνοτροφική περιοχή . Οι παράλληλες δραστηριότητες (καλλιέργεια γής και εκτροφή ζώων) επέβαλλαν και την προστασία των καλλιεργειών απο τα ζωντανά τους προκειμένου να συγκομίσουν τους καρπούς. Δεν ήταν όμως εύκολο να εξασφαλίσουν τις καλλιέργειες με περιφράξεις των ξεχωριστών χωραφιών σε διάφορες τοποθεσίες, γι αυτό ανέθεταν τη φύλαξη και προστασία των σπαρμένων εκτάσεων στον Αγροφύλακα. Ο Αγροφύλακας ήταν υποχρεωμένος να επιβλέπει τη βοσκή τόσο των οικόσιτων ζώων όσο και των κοπαδιαστών σ' όλη την περιφέρειά του, ημέρα και νύχτα και να επεμβαίνει άμεσα όταν τα ζώα έμπαιναν μέσα στα σπαρμένα χωράφια και προκαλούσαν καταστροφές. Σε τέτοιες περιπτώσεις ο Αγραφύλακας διαδραμάτιζε ρόλο μεσολαβητή ανάμεσα στον ιδιοκτήτη της καλλιεργημένης έκτασης και στον ιδιοκτήτη των ζώων που προκάλεσαν την καταστροφή και σε περίπτωση διαφωνίας των ανωτέρω επέβαλλε ο ίδιος την αποζημίωση προς τον παθόντα απο τον ιδιοκτήτη των ζώων. Πολλές φορές έπιανε τα ζώα που βοσκούσαν σε ξένες καλλιέργειες , τα έδενε και ζητούσε απο τους ιδιοκτήτες των ζώων να πληρώσουν τον παθόντα και τον ίδιο για την τροφή που έδωσε στα δεμένα ζώα. Για να κάνει όλες αυτές τις ενέργειες ο Αγροφύλακας έπρεπε να βρίσκεται σε συνεχή πεζοπορία ή σε τρέξιμο. Για όλα αυτά ο Αγροφύλακας αποζημιωνόταν εξτρά απο τον παραβάτη της αγροτικής καλλιέγειας . Είναι το γνωστό ποδοκόπι (αμοιβή για υπηρεσία που χρειάστηκε πεζοπορία ή τρέξιμο) ή κατά παράφραση πεδοκόπι. Η έξτρα αποζημίωση του Αγραφύλακα αποτελούσε σοβαρό κίνητρο να ασκεί τα καθήκοντά του με υπέρμετρο ζήλο. Το ποδοκόπι γαι τους Καναλιώτες ήταν δεδομένο καθ' όσον δεν μπορούσαν να το αποφύγουν και το πλήρωναν αδιαμαρτύρητα.
Η Ρόγα. Η ρόγα είναι γνωστή ως αμοιβή σε κάποιο τσομπάνη που καταβάλλονταν για φύλαξη και βοσκή ζώων για ορισμένο χρονικό διάστημα, έπειτα από συμφωνία. Όσοι διέθεταν λίγα γιδοπρόβατα την καλοκαιρινή περίοδο επειδή ασχολούνταν με άλλες δραστηριότητες δε μπορούσαν να ανταποκριθούν στη φύλαξη και βοσκή των ζωντανών τους, γι’ αυτό κατέφευγαν στο ρόγιασμα (ρόϊασμα).
Η συμφωνία κλεινόταν συνήθως σε προγενέστερο χρόνο, ιδίως σε γιορτές και πανηγύρια και οριζόταν και το είδος της πληρωμής.
Κοντότα. Η λέξη κοντότα έχει προέλευση ιταλική και σημαίνει μια συμφωνία ανάμεσα σε έναν ειδικό επαγγελματία , συνήθως γιατρό και στους κατοίκους ενός χωριού σύμφωνα με την οποία ο γιατρός θα παρείχε υπηρεσίες για ορισμένο χρονικό διάστημα έναντι αμοιβής. Ο θεσμός της κοντότας δηλ. της παροχής εξειδικευμένων υπηρεσιών με συμφωνία εφαρμόστηκε στα χρόνια της Αναγέννησης στην Ιταλία και στην πατρίδα μας απο την απελευθέρωση μέχρι και την περίοδο του μεσοπολέμου. Στο χωριό μας η κοντότα αναφερόταν αποκλειστικά σε ένα συγκεκριμένο επαγγελματία, το γιατρό. Η αμοιβή του γιατρού δινόταν τις περισσότερες φορές σε είδος (γαλακτοκομικά, κτηνοτροφικά, γεωργικά προϊόντα)και ελάχιστα σε χρήματα. Η κοντότα μπορούσε να γίνει και με οικογένειες ξεχωριστά. Αναφέρονται και άλλες περιπτώσεις κοντότας. Παλαιότερα και δάσκαλοι έκλειναν συμφωνίες,κοντότα, με τοπικές κοινωνίες και η πληρωμή γινόταν συνήθως σε είδος. Παράδειγμα χαρακτηριστικό στο χωριό μας αναφέρεται στο κείμενο που είχαμε αναρτήσει " Η γριά ξεμούτεψε!"
Διάφοροι έρανοι. Για την αντιμετώπιση κοινοτικών αναγκών, επισκευών κοινοτικού γραφείου και Ναών και ανθρωπιστικών προβλημάτων, γινόταν και κάποιος έρανος μεταξύ των χωριανών. Το συγκεντρωθέν ποσό διετίθετο για το σκοπό που γινόταν ο έρανος. Τις περισσότερες φορές τα έσοδα από τα «Καλήμερα» τα πρόσφεραν για τους ανωτέρω σκοπούς.
Όλες οι ανωτέρω δαπάνες καθώς και οι απρόβλεπτες, επιβάρυναν το οικογενειακό εισόδημα των Καναλιωτών τις οποίες όλοι τους κατέγραφαν στον άτυπο οικογενειακό προϋπολογισμό τους και φρόντιζαν να τις καλύπτουν.
